Schud je eigen kaarten en speel je eigen spel

De recente ontmoeting tussen Trump en Zelenski heeft wereldwijd voor opschudding gezorgd. De manier waarop Trump de geopolitieke situatie vergeleek met een kaartspel, schoot bij velen in het verkeerde keelgat. Het voelt alsof de wereld opnieuw wordt geschud en de verhoudingen op het wereldtoneel veranderen. Als antropoloog biedt Danielle Braun geen geopolitieke analyses, maar ze probeert wel duiding te geven aan de wereldsituatie vanuit een antropologisch perspectief.

We bevinden ons in een tijd van grote verschuivingen. Niet alleen door Trump en Zelenski, maar ook door China, dat in hoog tempo grote delen van de wereldeconomie opkoopt, en Poetin, die angst zaait in Oost-Europa. Tegelijkertijd woedt er een afschuwelijke oorlog in het Midden-Oosten, zijn er revoluties in Zuid-Amerika en lijden mensen in Afrika onder hongersnood. En dan is er nog de aarde zelf, die kreunt onder uitputting van grondstoffen en vervuiling van lucht en water.

Informatie-overload en de zoektocht naar betekenis

De digitale wereld maakt alles nog complexer. We worden overvoerd met informatie en social media zorgt voor verslaving. Jongeren voelen zich overweldigd en zien soms weinig perspectief, terwijl ouderen moeite hebben om bij te blijven. Door globalisering en digitalisering raken onze contacten steeds oppervlakkiger: we kennen mensen over de hele wereld, maar verliezen de echte verbinding dichtbij huis. Dit leidt tot gevoelens van leegte, die we vervolgens proberen op te vullen met consumptie, social media en vluchtig contact.

Een wereld in een overgangsfase

Antropologisch gezien bevinden we ons in een liminale fase: een overgang tussen twee systemen. Net als bij eerdere grote transities, zoals de industriële revolutie, heerst er onzekerheid en chaos. In deze fase komen zowel kansen als gevaren naar voren. Er is een patroon waarin oorlog vaak volgt op pandemieën, omdat machtsstructuren worden opgeschud en mensen een verlangen krijgen naar snelle, krachtige beslissingen.

De behoefte aan sterke leiders groeit in tijden van chaos. Conservatieve en nationalistische gevoelens nemen toe, net als de wens om oude structuren te herstellen. Politieke en religieuze ideologieën krijgen meer invloed. We zien een terugkeer naar het verlangen naar traditionele rollen en een herwaardering van nationalisme en identiteit.

Revolutie als tegenbeweging

Tegenover deze conservatieve stroming staat revolutie. Overal ter wereld nemen protesten en activisme toe, zowel links (klimaatactivisme, boerenprotesten) als rechts (de bestorming van het Capitool, de groei van extreemrechtse partijen). Er ontstaan nieuwe bewegingen die systemen willen omverwerpen en iets nieuws willen bouwen. Sommigen kiezen ervoor zich helemaal buiten het systeem te plaatsen, bijvoorbeeld door off-grid te gaan leven of het schoolsysteem te verwerpen.

De zoektocht naar zingeving

In onzekere tijden zoeken mensen naar houvast. Religie en spiritualiteit nemen toe, zowel in traditionele als in nieuwe vormen. Jongeren keren terug naar oude geloofstradities, terwijl anderen zich aangetrokken voelen tot esoterische en spirituele bewegingen. Wereldwijd zien we de groei van religieuze gemeenschappen, van pinksterkerken in Afrika tot orthodoxe kerken in Europa.

Wat kun je zelf doen?

In een wereld die continu in beweging is, zijn er verschillende manieren om ermee om te gaan. Je kunt:

• Kiezen voor activisme en revolutie: demonstreren, actievoeren en proberen de wereld actief te veranderen.
• De behoefte aan orde en conservatisme omarmen: teruggrijpen op oude waarden en structuren.
• Geloof, hoop en liefde zoeken: je richten op religie, spiritualiteit en kleine gebaren van betekenis.
• Stoïcisme omarmen: nieuws mijden, focussen op je directe omgeving en niet meegaan in de hysterie van de dag.

Belangrijk is om bewust te kiezen hoe je je verhoudt tot de wereld. Overmatige nieuwsconsumptie en cynisme kunnen verlammend werken. In plaats daarvan kun je focussen op wat je wél kunt doen: investeren in menselijke relaties, bewust omgaan met je invloed en bouwen aan iets wat betekenisvol is, of dat nu een sterke gemeenschap is of een klein gebaar zoals een bos bloemen voor je buurvrouw.

De toekomst ligt in relaties, niet in kennis

Onze wereld verandert snel, en met de opkomst van AI wordt kennis steeds minder onderscheidend. De mensen die in de toekomst het meest succesvol zullen zijn, zijn niet per se de slimsten, maar degenen die sterke relaties kunnen onderhouden en samenwerken. Ons onderwijssysteem zou hier meer aandacht aan moeten besteden: leren hoe we met elkaar omgaan, hoe we gemeenschappen opbouwen en hoe we emotioneel veerkrachtig blijven in een turbulente wereld.

Met waardigheid je eigen kaarten spelen

Wat de toekomst ook brengt, één ding is zeker: we kunnen niet alles controleren. Maar zoals Victor Frankl zei: “Het laatste wat ze van je af kunnen nemen, is je waardigheid.”

Of je nu kiest voor revolutie, conservatisme, geloof of stoïcisme—doe het met waardigheid. Schud je eigen kaarten en speel je eigen spel.